کاملترین مقاله پیش نیازهای VOIP (به زبان ساده)

امروزه کمتر کسی هست که خطوط VOIP را نشیده باشد. با توجه به توسعه روز افزور شبکه و نیاز انتقال صدا در بستر شبکه این نیاز به VOIP روز به روز رو به افزایش است. بنابراین باید هر کس در حوزه IT حداقل دانش رو در این خصوص کسب کند و پیش نیاز های VOIP را خوب بشناسد. در این مقاله سعی کردم به صورت جامع مقدمات VOIP را ارائه کنم تا در کمترین زمان حداقل دانش مورد نیاز را خواننده کسب کند.

دوره های شبکه، برنامه نویسی، مجازی سازی، امنیت، نفوذ و ... با برترین های ایران

برای مشاهده تخفیف های ویژه امروز کلیک کنید

مقدمه

تعریف مرکز تلفن

خوب ابتدا یک تعریفی از مرکز تلفن (سانترال،PBX،Call Center، Call Manager و ...) رو داشته باشیم.

مرکز تلفن : دستگاه یا سروری که می تواند ارتباط تلفنی یا ویدیویی را بین افراد برقرار کند. خوب به زبان ساده تر دستگاه یا سروری که تماس های داخلی شرکت رو برقرار میکند رو میگن.

این نکته توجه کنید اگر جایی کلمه PBX (Private Branch Exchange) رو دید منظور همون مرکز تلفن هست که جلوتر باهاش آشنا خواهیم شد.

یکی از اصلی ترین سوالات مهم چرا مراکز تلفن در شرکت ها راه اندازی میشود؟

مزایا راه اندازی مرکز تلفن : خوب مزایایی مرکز تلفن انقدر زیاده فقط خودش به تنهایی یک مقاله میشه بنابراین به چند مزیت برتر اشاره میکنیم.

ایجاد تماس های داخلی رایگان بین کارکنان شرکت
کنترل و نظارت بر استفاده از خطوط
مدیریت تماس های ورودی شرکت
ایجاد یک منشی دیجیتال جهت راهنمایی مشتری
ایجاد صف های انتظار برای پاسخگویی
و ....

انواع مراکز تلفن (دسته بندی کلی مراکز تلفن)

مراکز تلفن PBX هارو اگه بخوایم دسته بندی کلی این مراکز رو بگیم می توانیم به چهار دسته بندی اصلی تقسیم کنیم:

مرکز تلفن آنالوگ ( خطوط شهری که الان در اکثر منازل در حال استفاده )
مرکز تلفن دیجیتال ( صدای دریافتی به دیجیتال تبدیل می شوند و کیفیت خوبی نسبت به آنالوگ دارند)
مرکز تلفن هایبرید ( مراکزی که از تمامی خطوط پشتیبانی می کنند.)
مرکز تلفن IP PBX/VOIP PBX (انتقال صدا بر بستر IP که مبحث اصلی ما است)

البته در اینجا ما قصد معرفی مراکز تلفن نداریم جهت آشنایت به عنوان مثال مرکز تلفن پاناسونیک 824 یک مرکز تلفن آنالوگ و دیجیتال است که از این خطوط پشتیانی می کند.

یکی دیگر از مراکز تلفن معروف که در دسته بندی مرکز تلفن هایبرید می تواند قرار بگیرد مدل پاناسونیک TDE این شرکت است که از تمای خطوط آنالوگ ، دیجیتال و IP پشتیبانی میکند. مراکز تلفن سری NS500 این شرکت تحت شبکه می باشند.

شرکت پاناسونیک یکی از تولید کنندگان اصلی مراکز تلفن می باشد که در ایران هم در بسیاری شرکت ها دستگاه های آن در حال استفاده است که امنیت و پایداری بالایی دارند. مراکز تلفن پاناسونیک از نظر ظرفیت می توان به دو دسته تقسیم کرد:

مراکز تلفن کم ظرفیت ( مراکز تلفن TEM-824 )
مراکز تلفن پر ظرفیت ( سری TDA-TDE )

از نظر اقتصادی مراکز تلفن را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد :

مراکز تلفن تجاری ( شرکت های بزرگی مانند پاناسونیک ، سیسکو و ... سرمایه گذاری می کنند در این زمینه و این مراکز تلفن امنیت و پایداری بالای نسبت به دیگر مراکز تلفن دارند. معایب این سری مراکز تلفن قیمت بالا و جهت استفاده از قابلیت ها باید لایسنس ها مختلف تهیه کرد.
مراکز تلفن غیر تجاری ( این سری مراکز تلفن رایگان Open source می باشند و جهت پایداری و امنیت به پای کارشناس IT اون شرکت هست . مراکز تلفن مثل Asterisk و Freeswitch که جلوتر در موردش صحبت خواهیم کرد در این دسته بندی قرار میگردن. خیلی از شرکت های داخلی پلتفرم های برای این هسته مراکز تلفن ایجاد میکنن و به عنوان مرکز تلفن بومی به فروش می رسانند.)

بررسی تفاوت بستر مخابراتی آنالوگ با VOIP

تفاوت های اصلی voip با خطوط انالوگ رو به صورت کلی بیان میکنیم:

اصلی تفاوت بستر ارتباطی این دو تکنولوژی هست که آنالوگ بر بستر زوج سیم استفاده می شود اما voip بر روی کابل شبکه استفاده می شود.اگه شما یک بستر شبکه داخلی داشته باشین در ساختمان به راحتی می توانید از همان بستر voip را راه اندازی نمایید اما برای راه اندازی آنالوگ باید به صورت جداگانه در ساختمان زوج سیم مخابراتی کشیده شود که این امر هزینه هم افزایش پیدا میکند.
بنابراین تفاونت هزینه دومین نکته ما می شود که راه اندازی کلی voip ارزونتر از بستر انالوگ می باشد.
کیفیت سرویس مهمترین مسئله تکنولوژی های روز دنیا هست که viop با توجه به استفاده بستر ip کیفیت بهتری نسبت به خطوط انالوگ ارائه می دهد.
در خطوط انالوگ ارتباط تصویری ندارید اما در voip می توانید ارتباط کنفرانس تصویری داشته باشین.
همیشه ارتباط بین شعب و فاصله ارتباطی در تلفن یک نکته اصلی است که با دارا بودن بستر voip به راحتی می توان شعب مختلف رو با یکدیگر متصل کرد و محدودیت فاصله نداریم فقط نیازه یک شبکه ارتباطی بین شعب وجود داشته باشد اما در آنالوگ فاصله کمتر و محدودیت در ارتباط با مراکز تلفن مختلف رو داریم و مشکلات زیادی رو ایجام میکند.
یکی از مزیت های خطوط آنالوگ نسبت به voip میتوان پایداری بالا خطوط داخلی رو گفت که نسبت به voip دارد.اگر در شبکه داخلی اختلالی ایجاد شود خطوط voip شما قطع می شود.
و اخرین نکته امکانات حرفه ای که voip می تواند به شما بدهد مثل گزارشگیری، ضبط تماس ها و ... می دهد.

با یک نگاه سطحی به تفاوت آنالوگ و voip می توان گفت رقابت آینده خطوط تلفن از آن خطوط voip خواهد بود.

بنابراین پیشنهادم اینه در شرکت جدیدی خواستین خطوط تلفن راه اندازی کنید حتما Voip رو انتخاب کنید.

معرفی VOIP و تاریخچه

VOIP مخفف Voice Over Internet Protocol است، یعنی ارسال صدا بر روی بستر IP.

تاریخچه voip ارتباط تنگاتنگی با تاریخچه اینترنت دارد که یکی از موضوعات شرکت ARPANET در سال 1960 بوده است. اولین تماس توسط VOIPNVP در سال 1973 در بستر IP برقرار شد.

نحوه کار این تکنولوژی بدون صورت است که ابتدا صدا را دریافت می کند و با استفاده از کدک(فشرده سازی) می کند و تبدیل به دیتا میکند و در بستر شبکه ارسال میکند و مقصد همین فرایند را برعکس انجام می دهد.

از اونجایی که هر کجا اسم ارتباط شبکه ای میاد اسم شرکت سیسکو در میون هست این شرکت در بحث VOIP در سال 2000 اولین شرکت تولید کننده تجهیزات VOIP محصوب می شود و امروزه هم تجهیزات بسیار باکیفیت ، پایداری و امنیت بالایی رو تولید می کند.

معرفی مراکز تلفن Asterisk - freeswitch- Issabel - FreePBX

استریسک ASTERISK :

یک نرم افزار متن باز که در سالم 1999 توسط مارک اسپنسر که مشغول کار در شرکت دیجیوم بوده است طراحی و تولید شده است.

استریسک به عنوان یک مرکز تلفن قدرتمند Open Source در جهان محصوب می شود و کاربران زیادی را جهت کار توانسته است به خودش جذب کند.

در اصل استریسک را می توان یک هسته اصلی برای مراکز تلفن VOIP شناخت که پلتفرم های مختلفی که جلوتر با آن ها آشنا خواهیم شد برای این هسته ساخته شد.

FreeSwitch :

این نرم افزار هم مانند استریسک یک هسته رایگان برای مراکز VOIP هست.ویژگی منحصر به فرد این نرم افزار هماهنگی کامل با بیشتر زبان های برنامه نویسی را دارد و می توان قدرتمند ترین هسته مراکز VOIP حساب کرد.

2 هسته اصلی مراکز VOIP برای اجرا نیاز به یک سیستم عام دارند که به صورت پیش فرض بر روی Linux پیاده می شوند اما می توان بر روی سیستم عاملی های دیگر مانند FreeBSD , ... هم پیاده نمائید.

FreePBX :

یک پلتفرم متن باز می باشد که برای مدیریت راحت تر گرافیکی استریسک طراحی و پیاده شده است. این رابط گرافیکی در سال 2004 طراحی شده است و در سال 2006 به ثبت رسید و در سال 2015 شرکت سنگوما اصلی ترین اسپانسر مالی این شرکت شد .این پلتفرم یکی از محبوب ترین پلتفرم های دنیا جهت کار با استریسک می باشد که بیش از 2 میلیون نسخه فعال در 225 کشور جهان دارد .شرکت سنگوما شروع به ساخت مراکز تلفن سخت افزاری سنگوما کرد که هسته نرم افزاری این سخت افزار از FreePBX با ظرفیت ها مختلف کرده است که پشتیبانی کارشناسان شنگوما را نیز دارد.

Issabel :

محبوب ترین پلتفرم متن باز و تا حدودی رایگان در ایران هست و یک رابط گرافیکی خوب برای کار با استریسک رو طراحی و پیاده کرده است.ایزابل گرفته شده از Elastisx است که بعد از متوقف شدن توسعه این نرافزار در سال 2016 ، این پلفرم با نام ایزابل توسعه داده شد.ایزابل تحت مجوز GPL می باشد.

معرفی پروتکل های مهم VOIP (SIP-IAX-RTP-H323)

در شبکه های voip پروتکل های مختلفی در حال استفاده می شود که نیازمند آشنایی اولیه با این چهار پروتکل مهم این شبکه آشنایی پیداکنید.

پروتکل SIP :

SIP مخفف Session Initiation Protocol است.این پروتکل شروع کارش در سال 1996 بوده است که در سال 1999 بازنگری در این پروتکل انجام شده است.در زمان ابتدا SIP استفاده چندانی در شبکه voip نداشت اما پس از گسترش این شبکه و مزایایی که این پروتکل ارائه داد محبوب ترین پروتکل مورد استفاده در voip محسوب می شود. این پروتکل در ارتباط بین مراکز تلفن و ارتباط تلفن رومیزی با مرکز تلفن مورد استفاده قرار میگیرد.

پروتکل SIP از پروت 5060 / TCP-UTP به صورت پیش فرض استفاده می کند و جهت احراز هویت از روش MD5 استفاده می کند. در بحث امنیت این پروتکل بیشتر حمله در این پروتکل DOS است .

این پروتکل جهت تکمیل فرایند ارتباطی از دو پروتکل RTP و SDP به صورت مکمل استفاده می کند.

پروتکل H323 :

این پروتکل در اوایل ایجاد شبکه voip جهت انتقال صدا مورد استفاده قرار میگرد که امروز کمتر استفاده می شود.محبوب ترین پروتکل مورد استفاده sip و iax در استفاده می شود.این پروتکل مانند پروتکل sip از پروتکل RTP برای تکمیل فرایند انتقال صدا در خود استفاده می کند.

پروتکل IAX :

IAX مخفف Inter-Asterisk Exchange است.این پروتکل هم یکی از محبوب ترین پروتکل ها هسته استریسک است که سازنده این پروتکل تیم توسعه استریسک است که جهت برطرف کردن چندین نقطه ضعف sip طراحی و مورد استفاده قرار گرفت که در حال توسعه و رقابت با sip می باشد.جدید ترین ورژن IAX2 نیز ارائه شده است. IAX برای انتقال صدا از باینتری 0 و 1 استفاده می کند در حالی که sip از Plain Text استفاده می کند که این کار باعث هماهنگی بیشتر با کدک ها و پهنای باند کمتری استفاده می شود. یکی از مشکلات اصلی این پروتکل در برقرای اولیه ارتباط عمل handshaking را انجام نمی دهد که میتوان حملات DOS روی این پروتکل اجرا شود و سریع از دسترس خارج شود.

پروتکل RTP :

این پروتکل جهت انتقال صدا می باشد که در لایه 4 پروتکل OSI استفاده می شود. همانطوری که در قسمت بالا گفتیم این پروتکل مکمل دیگر پروتکل ها می باشد و درست پس از برقرای ارتباط شبکه استفاده می شوند. وظیفه این پروتکل جمع آوری اطلاعات که بین مبدا و مقصد می باشد که جهت آنالیز و ... مورد استفاده قرار میگیرد.

RTP سه پارامتر مهم دارد time stamp - squeis number - poulood type که عمل بافر کردن -شماره گذاری پکت ها - نوع rtp استفاده می شود. پروتکل RTP یک پروتکل یک طرفه می باشد .

کدک (Codec) VOIP

یک مسئله اصلی در شبکه همیشه پهنای باند می باشد که این مسئله نیز در voip بسیار مهم بوده است که پهنای باند استفاده شده چه مقدار باشد.

Codec مخفف coder-decoder است. کدک جهت تبدیل انالوگ به دیجیتال و فشرده سازی صدا در بستر شبکه را می باشد.این عمل در لایه 6 مدل OSI انجام می شود.

کدک G.711 :

یک کدک اصلی در PSTN (آنالوگ) می باشد که عمل فشرده سازی انجام نمی شود. بنابراین نیازمند پردازش زیادی برای انتقال صدا انجام نمی شود و پهنای باند زیادی نیاز می باشد برای این مدل کدک .

کدک G.726 :

این کدک در استریسک استفاده می شود و عمل فشرده سازی و تبدیل انجام می شود. کیفیت صدای دریافتی در این کدک کیفیت خوب مانند G.711 دارد اما پهنای باند نصب کدک G.711 را اشغال می کند بنا براین نیازمند مقداری پردازش زیادی می باشد.

کدک G.729 :

این کدک هم در استریسک استفاده می شود و عمل فشرده سازی بیشتری انجام می شود کیفیت صدا پایین تر از مدل G.711 به ما می دهد و پردازش بیشتری نسبت به کدک G.726 بر روی این بسته ها انجام می شود و پهنای باند بسیار کمی استفاده می کند.

کدک GSM :

کدک محبوب مورد استفاده در استریسک می باشد که عملکرد فوق العاده ای رو در تبدیل و فشرده سازی انجام می دهد.

عملکرد کلی مراکز تلفن

اصول عملکرد مراکز تلفن جهت استفاده در سازمان نیازمند یک حداقل سرویس ها می باشد که به صورت کلی می توان به دو تنظیم اصلی و چند تنظیم دیگر جهت دریافت خدمات بیشتر مراکز تلفن استفاده می شود.

تنظیم اولیه : پس از نصب نرم افزار مرکز تلفن تنظیم اولیه مرکز تلفن مانند : تنظیم IP و DHCP ، تنطیم زمان و ... بعد از نصب می باشد.
تعریف داخلی ها : پس از راه اندازی اولیه مرکز تلفن باید یکسری داخلی برای مرکز تلفن تنظیم کرد تا واحد ها بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

پس از دو تنظیم اولیه ذکر شده به صورت کلی می توان داخلی های سازمانی را راه اندازی کنیم .

یکی از موارد اصول عملکرد دیگر مراکز تلفن تعیین مسیر تماس ها می باشد که به دو دسته می توان تقسیم کرد:

تماس های وردی : تعیین مسیر برای تماس های ورودی مرکز تلفن می شود و مسیر مورد نظر را برای آن ها مشخص نمایید.
تماس های خروجی : تعیین مسیر برای تماس های خروجی مرکز تلفن می باشد که مسیر مورد نظر جهت خروج تماس مشخص نمایید.

راه اندازی سرویس های مورد نیاز بیشتر برای مدیریت بهتر مراکز تلفن می باشد.

ایجاد ارتباط بین مراکز تلفن مختلف بین شعب با استفاده از Trunk
ایجاد منشی دیجیتال جهت تماس های ورودی
ضبط مکالمات و .....

تجهیزات مورد نیاز جهت راه اندازی VOIP :

راه اندازی VOIP نیازمند یک سری تجهیزات می باشد که به صورت کلی ما آن را به پنج دسته تقسیم کرده ایم :

بستر ارتباطی :
- جهت ارتباط داخلی ها با مرکز تلفن نیازمند یک بستر ارتباطی IP در سازمان هستیم.

- 1. بستر کابلی: استفاده از کابل شبکه داخلی موجود در سازمان یا کابل کشی جدا شبکه درون سازمان.
  2. بستر بی سیم : استفاده از بستر شبکه بی سیم داخلی موجود در سازمان یا راه اندازی ارتباط بی سیم درون سازمان.
- استفاده از سوئیچ ها شبکه درون سازمان
  1. استفاده از سوئیچ های فاقد قابلیت POE
  2. استفاده از سوئیچ های دارای قابلیت POE جهت تامین برق تلفن های سخت افزاری
- استفاده از دیگر تجهیزات شبکه جهت تامین امنیت و استفاده از قابلیت های بیشتر voip سازمان
سرور IPPBX VOIP :

سرور های VIOP را می توان به دو دسته بندی کلی تقسیم کرد.

1. 1. سرور نرم افزاری : راه اندازی سرورPBX به صورت مجازی در سازمان مانند نرم افزار ایزابل و ...
  2. سرور سخت افزاری : استفاده از سرورPBX به صورت سخت افزاری که شرکت های بزرگی مثل پاناسونیک ، سیسکو و ... ارائه می دهند.
تلفن تحت شبکه :

تلفن های VOIP را نیز می توان به دو دسته بندی کلی تقسیم کرد.

1. 1. تلفن های سخت افزاری : تلفن های رومیزی سخت افزاری که توسط شرکت های بزرگی مانند پاناسونیک ، سیسکو و .... ارائه می شوند استفاده کرد.
  2. تلفن های نرم افزاری : تلفن های مجازی که بر روی کامپوتر های نصب می شوند و می توان از ان ها استفاده کرد.
گیت وی ها :

گیت وی ها از نظر کارایی می توان به دو دسته بندی کلی تقسیم کرد.

1. 1. FXO : این گیت وی برای تبدیل خطوط آنالوگ به دیجتال استفاده می شود و برای استفاده از خطوط شهری انالوگ در ایزابل مورد استفاده قرار میگیرد.
  2. FXS : این گیت وی بر عکس FXO برای تبدیل خطوط دیجیتال دریافتی به آنالوگ مورد استفاده قرار میگیرد.

از این دو دستگاه همزمان نیز برای انتقال یک خط آنالوگ از نقطه A به نقطه B در بستر شبکه استفاده کرد.

تخصص VOIP :

اخرین و مهمترین نیازمندی راه اندازی VOIP ، داشتن یک نیروی متخصص VOIP می باشد.

هادی صارمی

کارشناس شبکه

کارشناس شبکه - مدرس دوره برنامه ریزی مراکز تلفن سانترال - علاقه مند امنیت شبکه -همکاری با سازمان های نظامی و خصوصی - علاقه مند به کوهنوردی